29.06.2025

Cognitieve nieuwsgierigheid of deprivation sensititvity

🧠 Cognitieve nieuwsgierigheid: de motor van oplossingsgericht denken
In mijn boek Lerende organisaties 2.0: nieuwsgierigheid als motor beschrijf ik acht typen nieuwsgierigheid die een sleutelrol spelen in hoe 
mensen leren, werken veranderen. In deze post zoom ik in op het eerste type: cognitieve nieuwsgierigheid – ook wel deprivation sensitivity genoemd.

Cognitieve nieuwsgierigheid zie je bij mensen die niet kunnen rusten voordat een probleem is opgelost. Onduidelijkheden voelen voor hen als losse eindjes die moeten worden afgehecht. Of het nu gaat om een complex organisatievraagstuk of een vastgelopen apparaat – hun brein blijft draaien tot er een oplossing ligt.

Zelf herken ik dit sterk. Ik begin niet aan een Rubik’s Cube of Sudoku, simpelweg omdat ik weet: dan laat het me niet meer los. Een keer heb ik nachten wakker gelegen, omdat ik wilde weten hoe ik een antennekabel door een 50 cm dikke muur kon krijgen. Niet kunnen slapen totdat je de logica snapt of het systeem snapt – dát is cognitieve nieuwsgierigheid. In 1969 besloot ik vlak voor onze wintersportvakantie in mijn “lelijke eend”, een 2CV Citroën, een grotere motor te leggen. Die paste niet helemaal goed, waardoor we tot Tweede Kerstdag door moesten werken en een stukje uit de voortrein moesten zagen. Drie dagen later dan gepland, vertrokken wij naar Oostenrijk, 140 km per uur in een Deux Chevaux. Volstrekt onverantwoord, maar het probleem moest en zou opgelost worden.

In organisaties gaan mensen met dit profiel ‘aan’ bij nieuwe structuren of visies, juist omdat ze dan allerlei problemen zien die opgelost moeten (en kunnen!) worden. Ze kunnen soms niet ophouden met dingen te willen begrijpen. Ook houden ze (te) lang vast in het oplossen 
problemen. Dat kan ook vertragend werken.

Zulke mensen worden niet voor niets wel “oplossingenmachines” genoemd– een term die ook centraal staat in het boek De Oplossingenmachine van Wouter Hart en Tom Verheggen.

Herkenbaar?

Heb jij collega’s die blijven doorvragen tot de kern van het probleem zichtbaar wordt? Ben je zelf iemand die vastbijt en niet loslaat tot het werkt? Of werk je met een manager die ’s avonds laat nog appjes stuurt met suggesties voor die ene vastloper in de workflow?
Ik ben benieuwd naar jouw ervaring.
👉 Wie in jouw omgeving belichaamt cognitieve nieuwsgierigheid?
👉 En wat levert dat op – of juist niet?
Als boegbeelden noemde ik eerder Peter R. de Vries en Mark Rutte. Internationaal denk ik aan Sherlock Holmes of Hercule Poirot. Maar wie zijn jouw iconen van cognitieve nieuwsgierigheid?
Laat het me weten in de reacties of stuur me een bericht. Nieuwsgierig als ik ben, hoor ik het graag.