Inhoudsopgave
DEEL I: 1
LERENDE ORGANISATIES 2.0: EEN INGRIJPENDE MODERNISERING VAN DE THEORIEde organisatie? 27
Over dit boek 3
Persoonlijke inleiding 3
Waarom dit boek? 4
Waarom bouwen op nieuwsgierigheid? 6
Vorm en inhoud 6
Reflectievragen 9
Verder lezen 9
Introductie 11
Persoonlijke inleiding 11
Vooruitblik 11
Twee modellen van lerende organisaties 12
Van proces- naar proces-productmodel 14
Tot slot: kritieken 15
Reflectievragen 16
Verder lezen 16
Filmpje 16
Waarom lerende organisaties? 17
Persoonlijke inleiding 17
Vooruitblik 17
Snel veranderen 17
Inhoud van de veranderingen: Valery Hannon 18
De werknemers veranderen ook 21
Ook leren en ontwikkelen in organisaties verandert snel 21
Trends m.bt. E-learning 22
Tot slot 24
Reflectievragen 25
Verder lezen 25
Filmpjes 25
Wat is een lerende organisatie?
Persoonlijke inleiding 27
Vooruitblik: 27
Kernmetafoor: de trekkersreis of de ontdekkingsreis van journalisten 28
Wat is leren? 29
Wat is een organisatie? 30
Wat is een lerende organisatie? 31
De theorie van Senge 31
Het model van Marsick en Watkins 33
Een Nederlands perspectief: Swieringa en Wierdsma 34
Evaluatie van de modellen 35
Tot slot 35
Reflectievragen 37
Verder lezen 37
Filmpje 37
Nieuwe modellen 39
Persoonlijke inleiding 39
Vooruitblik 39
Kernmetafoor: onder een veilige paraplu 40
De aanvullingen van Garvin, Gino en Edmonson 40
Evaluatie van de bijdrage van Garvin et al. 42
De uitbreiding in het OECD-model: meer concrete nadruk op leren 43
Evaluatie van de bijdrage van de OECD 44
De uitbreiding van Ruijters naar goed werk 45
Evaluatie van de bijdrage van Ruijters 46
Aanvullingen op basis van recent onderzoek 46
Tot slot 47
Reflectievragen 49
Verder lezen 49
Filmpjes 49
Een nieuw geïntegreerd model van lerende organisaties 2.0
Persoonlijke inleiding 51
Vooruitblik 51
Kernmetafoor: redactie van een krant 51
Wat moet er dus veranderen? 52
Een nieuw model voor lerende organisaties 2.0 54
Tot slot: de rol van nieuwsgierigheid 54
Reflectievragen 56
Verder lezen 56
Criteria voor lerende organisaties 2.0 56
DEEL II: 57
ACHT CONCRETE RICHTLIJNEN VOOR EEN LERENDE ORGANISATIE
Richtlijn 1: Ontwikkel een gedeelde organisatievisie met focus op leren 59
Persoonlijke inleiding 59
Vooruitblik 60
Kernmetafoor: totaalvoetbal 61
Werk aan een gedeelde organisatievisie 61
Ontwikkel een gedeelde visie op leren en ontwikkelen 63
Werk vanuit leertheorieën 66
Behaviorisme 66
Cognitivisme 67
Metacognitivisme 68
Positieve psychologie 68
Constructivisme 69
Sociaal-constructivisme 69
Zes categorieën leertheorieën toegepast op feedback 71
Of werk vanuit leermetaforen als basis van een visie op leren 71
Leren hoeft niet altijd in een veilige omgeving: kunst afkijken 72
Samen sterk: participeren 72
Willen weten wat er bekend is: kennis verwerven 73
Ruimte om iets uit te proberen: oefenen 73
In het diepe springen: ontdekken 73
Verbeelden: aan de binnenkant van je ogen 74
Intuïtief leren: de werkelijkheid doorzien 74
Verklein de afstand tussen espoused theories en theories in use 74
Gamechanger: zorg voor eigenaarschap over de visie 77
Tot slot: maak nieuwsgierigheid de motor bij visieontwikkeling 83
Reflectievragen 85
Verder lezen 85
Filmpjes 85
Criteria voor de visie op leren en ontwikkelen 86
Richtlijn 2: Laat allen leren en ontwikkelen 87
Persoonlijke inleiding 87
Vooruitblik 89
Kernmetafoor: loeiende koeien leren verstaan 89
Stimuleer persoonlijk meesterschap 91
Zorg voor gestuurd leren en ontwikkelen 94
Sturing van het leren door opleiders, docenten en begeleiders 97
Bied ruimte voor zelfgestuurd leren en ontwikkelen 101
Zorg dat allen zowel begeleid en zelfgestuurd leren en leren van ervaringen 105
Geef professionals de ruimte en stimuleer professionele ontwikkeling 106
Bevorder ontwikkelidentiteiten 109
Organiseer transfer van leren en ontwikkelen 111
Gamechanger: organiseer het werkplekleren en -ontwikkelen 115
Tot slot: maak nieuwsgierigheid de motor in leren en ontwikkelen. 119
Reflectievragen 120
Verder lezen 120
Filmpjes 121
Criteria voor individueel leren en ontwikkelen 121
Richtlijn 3: Bevorder teamleren/ -ontwikkelen en samenwerken 123
Persoonlijke inleiding 123
Vooruitblik 124
Kernmetafoor: de verlamde en de blinde 124
Laat veel in teams samenwerken 125
Fasen in teamontwikkeling 127
Neem belemmeringen voor teamleren weg: de Abilene paradox 128
Zorg dat teams niet alleen samenwerken maar ook samen leren 131
Gamechanger: Faciliteer (professionele) leerwerkgemeenschappen 137
Tot slot: maak nieuwsgierigheid de motor van vooruitgang in teamleren 140
Reflectievragen 142
Verder lezen 142
Filmpjes: 142
Criteria voor teamleren 143
Richtlijn 4: Organiseer ook organisatieleren en leerconversies 145
Persoonlijke inleiding 145
Vooruitblik 145
Kernmetafoor: zes blinde mannen en een olifant 146
Laat de organisatie als geheel ook leren 148
Voorkom de leerproblemen van organisaties 150
Verken het leerlandschap 151
Laat de organisatie leren van de externe omgeving 156
Leren van en met andere organisaties en de wijdere omgeving 156
Leren van klanten 156
Leren van de toekomst 158
Organiseer ook leerconversies 159
Gamechanger: ontwikkel het systeemdenken. 160
Niet systemisch denken 160
De gewoonten van de systeemdenker 161
Vaardigheden van het systeemdenken 163
De affaire Matthijs van Nieuwkerk als voorbeeld 163
Mentale modellen achterhalen 164
Archetypes gebruiken bij het analyseren van causale verbanden 164
Tot slot: maak nieuwsgierigheid de motor van organisatieleren. 165
Reflectievragen 167
Verder lezen 167
Filmpjes 167
Criteria voor organisatieleren 168
Richtlijn 5: Bevorder een leer- en ontwikkelcultuur 169
Persoonlijke inleiding 169
Vooruitblik 170
Kernmetafoor: Sinterklaas 171
Bevorder een leer- en ontwikkelcultuur 172
Wat is er wel te vinden op het gebied van leer- en ontwikkelcultuur? 173
Internationaal onderzoek naar leer- en ontwikkelcultuur 175
Bevorder groeimindsetculturen 177
Bevorder dieper leren 184
Bevorder een onderzoekende houding, verbind leren met innoveren en exploreren 187
Onderzoekende houding 187
Innoveren en exploreren 188
Bevorder een professionele leer- en ontwikkelcultuur 189
Gamechanger: een nieuw concept van leer- en ontwikkelcultuur 191
Tot slot: maak nieuwsgierigheid de motor voor de cultuur 194
Reflectievragen 195
Verder lezen 195
Filmpjes 196
Criteria voor een leer- en ontwikkelcultuur 196
Richtlijn 6: Creëer basiscondities voor leren en ontwikkelen 197
Persoonlijke inleiding 197
Vooruitblik 198
Kernmetafoor: steigers bouwen (scaffolding) 198
In de leerstand komen. 198
Bouw een basis van psychologische veiligheid 199
Bevorder leervermogen 201
Leervermogen m.b.t. gestuurd leren 202
Leervermogen m.b.t. ervaringsleren 205
Leervermogens van teams en organisaties. 206
Neem breinleren in ogenschouw 207
Geef tijd voor reflectie en feedback 209
Reflectieve integratie 209
Positieve feedback 211
Relatie feedback en reflectie 213
Feedbackcultuur als voorwaarde voor leren en ontwikkelen 214
Zorg voor diversiteit en inclusie 215
Organiseer dialogen 216
Gamechanger: ontwikkel nieuwsgierigheid 219
Persoonlijkheidseigenschap, houding of toestand: mindsets 222
Toepassen: Nieuwsgierig maken 223
Learning agility 226
Tot slot; maak nieuwsgierigheid de motor 227
Reflectievragen 228
Verder lezen 228
Filmpje(s) 229
Criteria voor basiscondities 229
Richtlijn 7: Organiseer en onderhoud systemen 231
Persoonlijke inleiding 231
Vooruitblik 232
Kernmetafoor: jazzorkest 232
Schaf systemen voor het gebruik van ICT in opleidingen aan. 232
Relaties leggen 234
Creëren 234
Naar buiten brengen 235
Transparant maken van het denken en samenwerken 235
Leren leren en metacognitieve ontwikkeling 236
Competenties centraal stellen 236
Flexibiliteit 236
Maak e-learning systemen beschikbaar 239
Zet (synchroon en asynchroon) online en hybride leren in 240
Verschillen tussen face to face en online opleiden 240
Dashboard 242
Hybride leren 244
Organiseer leervriendelijke systemen voor kennismanagement 245
Organiseer leervriendelijke systemen voor talentmanagement 247
Organiseer leervriendelijke systemen voor HR 248
Gamechanger: Gebruik AI voor leren en ontwikkelen 249
AI en personalisering van onderwijs en opleidingen 249
Tips voor het ontwerpen en voorbereiden van opleidingen en onderwijs 251
Tips voor het uitvoeren van delen van opleidingen/onderwijs door AI 252
Tien handige leerstrategieën voor zelfgestuurd leren met ChatGPT 254
AI en nieuwsgierigheid 256
Tot slot: maak nieuwsgierigheid de motor in de systemen 256
Reflectievragen 257
Verder lezen 257
Filmpjes 257
Criteria voor systemen 258
Richtlijn 8: Geef samen leiding aan leren en ontwikkelen 259
Persoonlijke inleiding 259
Vooruitblik 261
Kernmetafoor: regisseren 261
Drie centra voor leiding geven aan leren 262
Cambridge 262
Wisconsin en Washington 265
Leidinggeven aan leren volgens Garvin, Gino en Edmonson (2008) 265
Leidinggeven aan leren en de andere dimensies van het model 266
Begeleid het leren leren 266
Gespreid leiderschap 268
Implementatie van Gespreid Leiderschap 270
Gamechanger: leer- en ontwikkelgesprekken leren voeren 271
Wat moeten leidinggevenden leren en ontwikkelen om ontwikkelgesprekken beter te voeren? 273
Tot slot: maak nieuwsgierigheid de motor in leidinggeven. 275
Reflectievragen 276
Verder lezen 276
Filmpjes 277
Criteria voor leidinggeven aan leren 277
DEEL III: 279
EEN LERENDE ORGANISATIE 2.0 WORDEN
Hoe word je een lerende organisatie en wat levert het op? 281
Persoonlijke inleiding 281
Vooruitblik 282
Kernmetafoor: simultaan schaken 282
Wat kan een lerende organisatie opleveren? 283
Introductie 283
Wendbaarheid 283
Leervermogen 285
Kwaliteit 285
Duurzaamheid 286
Technologie-integratie 287
Vitaliteit 287
Democratie 288
Kansengelijkheid 289
Eigen gewenste uitkomsten 290
Een lerende organisatie tot ontwikkeling brengen 291
Stappen om een lerende organisatie te worden volgens Marquardt 291
Een onderzoek naar organisatieveranderingen als uitgangspunt 292
Gamechanger: een nieuw stappenplan voor invoering 293
Mijn stappenplan voor de ontwikkeling van een lerende organisatie 293
Een stappenplan om te komen tot een visie op leren en ontwikkelen 295
Zet de acht gamechangers in 296
Diagnosticeer de stand van zaken in de acht basisbouwstenen 296
Tot slot 296
Reflectievragen 298
Verder lezen 298
Filmpjes 298
Criteria voor uitkomsten en het ontwikkelen van de lerende organisatie 299
Special: De school als lerende organisatie 301
Persoonlijke inleiding 301
Vooruitblik 302
Kernmetafoor: mobieltjes de klas uit en het Droste-effect 303
Verschillen tussen onderwijsorganisaties en andere organisaties 303
Lerende onderwijsorganisaties volgens het OECD-model 305
Leren en ontwikkelen van leerlingen en studenten 306
Evidence based vs evidence informed werken 306
De reviews van John Hattie: leren zichtbaar maken 307
De theorie van Robert Marzano 308
Van summatief naar formatief toetsen 308
Het leren en ontwikkelen van docenten 310
Het leren en ontwikkelen van onderwijsdirecteuren 311
Teacherleadership 311
Hoe verschilt een lerende onderwijsorganisatie van andere organisaties? 312
Visie op leren en ontwikkelen 312
Onderzoek 312
Leer- en ontwikkelcultuur 316
Leidinggeven aan leren in onderwijsorganisaties 316
Een pleidooi voor onderwijsdirecteuren als architecten 317
Gamechanger: leren zichtbaar maken 319
Tot slot: maak nieuwsgierigheid de motor, juist in het onderwijs. 319
Reflectievragen 321
Verder lezen 321
Filmpjes 322
Criteria voor lerende onderwijsorganisaties 322
REFERENTIES 325
OVER DE AUTEUR 341
Bijlage I: Een korte vragenlijst over de lerende organisatie 345
Bijlage II. Leidinggeven aan leren voor leidinggevenden 347
Bijlage III: Nieuwsgierigheid in kaart brengen 349